22 March 2009

Tỷ lệ phần trăm tính sao? Và điểm phần trăm?

Các bạn thân mến:

Có những cách tính toán sai mà không ai chú ý - kể cả những người được cho là chuyên gia kinh tế - như ví dụ dưới đây:

Thế này là sai: Nhằm giúp các doanh nghiệp (DN) vượt qua giai đoạn khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, Nhà nước đã đưa ra chính sách hỗ trợ lãi suất 4%.

Viết thế này mới đúng: ….chính sách hỗ trợ lãi suất 4 điểm phần trăm.

Và viết thế này cũng đúng: TP.Hồ Chí Minh vừa đưa ra chương trình kích cầu đầu tư bù 50-100% lãi suất cho một số dự án.

Muốn biết tại sao sai, tại sao đúng, xin mời đọc bài dưới đây.

Chúc tất cả vui.



Cách tính phần trăm và điểm phần trăm


Trong một bài dịch từ báo nước ngoài, được đặt tựa là “Fed đột ngột cắt giảm lãi suất 0,5%”, người dịch cho rằng Fed đã “cắt giảm thêm 0,5% (từ 5% xuống còn 4,5%).” Dịch như vậy là sai. Vì cắt giảm “từ 5% xuống còn 4,5%” không có nghĩa là cắt giảm 0,5% mà là 10% vì phải lấy 4,5 (số mới) trừ 5 (số gốc) chia tiếp cho 5 (số gốc) và nhân cho 100 thì mới ra tỷ lệ phần trăm giảm. Cách tính này, hồi nhỏ ai cũng được học.

Còn 0,5 mà trong bản gốc tiếng Anh nói đến là “the Federal Reserve's half-percentage-point rate cut” (tạm dịch: cú cắt giảm lãi suất nửa điểm phần trăm của Fed, Cục Dự trữ Liên bang – tức Ngân hàng Trung ương Mỹ). Chúng ta chưa có cách dịch “percentage-point”; khái niệm “điểm phần trăm” cũng chưa được biết đến nhiều ở Việt Nam. Trong khi chờ đợi cho khái niệm này trở nên phổ thông, có lẽ nên viết là “Fed đã cắt giảm lãi suất từ 5% xuống còn 4,5%”.

Thật ra, không chỉ nhà báo Việt Nam mới tính toán lộn hoặc viết một cách mơ hồ về các con số, mà nhà báo nước ngoài cũng thế. Đây là căn bệnh mang tính phổ quát toàn cầu của báo giới (nhiều phóng viên cứ tưởng làm nghề báo thì không cần tính toán!). Vì vậy nhiều tác giả sách giáo khoa báo chí khuyên rằng khi nào thấy có con số là phải kiểm tra; thậm chí có tác giả còn tặng kèm theo sách CD Rom dạy nhà báo làm toán (*).

Xin trở lại với điểm phần trăm (percentage - point) và tỷ lệ phần trăm (percentage). Thường các bài báo hay đề cập đến các con số thô; các con số này sẽ trở nên dễ hiểu hơn nếu người viết nêu ra tỷ lệ phần trăm tăng giảm. Nhưng nhà báo thường hay lẫn lộn phần trăm hoặc tỷ lệ phần trăm (ký hiệu là % ) với điểm phần trăm (không có ký hiệu). Phần trăm và điểm phần trăm không đồng nghĩa với nhau. Ở Việt Nam thì dường như một số chuyên gia kinh tế cũng không biết điểm phần trăm là gì.

Điểm phần trăm luôn chỉ một phần của con số 100. Một điểm phần trăm là một của một trăm. Hai điểm phần trăm là hai của một trăm, và cứ như thế mà tính. Điểm phần trăm là một đơn vị đo lường, giống như dặm, cân, lít .. .Trong khi đó, phần trăm biểu hiện cho một phần của một tổng thể; có lúc tổng thể này là 100, có lúc không.

Ví dụ: trong một tòa soạn có 100 nhà báo làm việc. Tám người trong số này hiểu được sự khác biệt giữa phần trăm và điểm phần trăm. Như vậy 8 của 100 hiểu, tức tỷ lệ nhà báo hiểu sự khác biệt là 8%, hoặc có 8% nhà báo hiểu sự khác biệt.

Giả định rằng nhờ được giải thích, có thêm một nhà báo nữa hiểu sự khác biệt. Vậy nay có 9 của 100 hiểu. Vậy là 9% hiểu - là 8% lên 9%, tức tăng 1 điểm phần trăm. Nhưng tỷ lệ (phần trăm) tăng là 12,5%.

Để tính phần trăm tăng hoặc giảm, ta lấy số mới trừ số gốc, chia tiếp cho số gốc rồi nhân cho 100 (như đã trình bày).


Ngọc Trân (không nhớ rõ viết năm nào!)
-------------

(*) Kèm cuốn News Reporting and Writing, 8th ed. (Boston: McGraw-Hill, 2000) của Melvin Mencher.

13 comments:

Anonymous said...

Neu Thay khong dua bai này len blog, e cung khong biet ti le phan tram de bi tinh sai nhu vay tren bao. Neu em chua doc bai nay cua Thay, co the sau nay e cung se sai giong vay ^_^
E se tranh duoc loi sai ve ti le phan tram, nho doc bai nay cua Thay. Cam on Thay.
Kieu Diem, lop báo chí tại chuc 3BC07

Gatebeepers said...

Cam on em Diem

Anonymous said...

Em co biet ve viec tinh phan tram nay roi, nhung chua ro. Nho bai viet nay em moi nam bat duoc chinh xac hon. Em cam on thay, chuc thay cuoi tuan vui ve a!
Phuong Anh

Gatebeepers said...

Cảm ơn em Phương Anh.

Unknown said...

Cảm ơn thầy rất nhiều !

Phong880 said...

Nhân đọc đc bài này vì tôi google trong khi tìm cách tính %.

Tôi có ý muốn hỏi:

VD:
Cty A lợi nhuận 5$ tháng 1, đến tháng 2 thì lợi nhuận được 10$, vậy có phải lợi nhuận tăng 100% không?

Nếu vậy thì giả sử: Tháng 1 Cty A huề vốn tháng 1 (lợi nhuận 0$), và tháng 2 lợi nhuận thu được 10$... vậy tháng 2 so với tháng 1 là tăng bao nhiêu phần trăm???

Cảm ơn!

Gatebeepers said...

Cảm ơn bạn.
Về câu hỏi đầu thì đúng là 100%.
Còn câu thứ hai, đơn giản là không tính phần trăm (vì không so sánh theo kiểu phần trăm tăng giảm được).

Phong880 said...

Chào!

Tôi bik, nhưng vấn đề là tôi phải nói: là tăng bao nhiêu. Vậy hong lẻ ta nói tăng bằng con số cụ thể sao?

Cảm ơn anh/chú đã quan tâm trả lời!

Gatebeepers said...

Thì không nói vậy, mà nói tháng trước đó không có lời, tháng sau lời ...
(không cần so sánh)

Nên nói rõ.

nganttk said...

Dạ chào thầy (tôi đóan vậy vì đọc các comment), nhân dịp lên google search cách tíh giá sau khi giảm trừ cổ tức). Vừa qua có một số cổ phiếu sau khi trả cổ tức thì giá được tính tóan lại nhưng tôi chưa biết cách thức tính như thế nào nhờ thầy chỉ giúp: VD: cổ phiếu A có giá tham chiếu là 29, vào ngày chốt cổ tức 40% thì giá trần là 26.2, sàn 23.8, cp B trả cố tức 25%, có giá tham chiếu là 16.5, trần 14.7, sàn 13.7. Tôi hiểu là ctuc thì trả trên mệnh giá cp là 10, chứ kg phải là hiện giá nhưng tôi vẫn chưa hiểu cách tính sao mà ra giá trần và sàn như thế. Thầy có thể chỉ giúp cách tính giá trần và sàn khi đã biết giá tham chiếu, mức cổ tức và biết rằng bước nhảy là 5%, cám ơn thầy. Ngân

Gatebeepers said...

Cảm ơn bạn nganttk. Về trả cổ tức thì họ tính trên mẹnh giá 10.000 đồng. chẳng hạn, 20% thì trả 2.000 đồng; 40% thì 4.000 đồng.

Còn giá trần, giá sàn, giá tham chiếu là để mua bán CP. Đây là những mức giá mà người mua, bán căn cứ trên đó để đặt giá. Ví dụ: người mua thấy tình hình công ty mình có cổ phiếu đang tốt nhưng vẫn muốn bán cổ phiếu thì có thể ra giá bán trần (cao nhất) trong ngày hôm đó. Nhưng người mua không muốn mua giá trần thì có thể đặt giá thấp hơn, thậm chí giá sàn. Sau đó nếu người bán thấy bán không được giá trần thì cũng có thể hạ giá xuống. Các mức giá này là để có căn cứ mà trả giá nữa. Các mức giá này là do Sở CK đưa ra căn cứ trên giá mua ban ngày trước của cổ phiếu đó.

Bạn nào có cách giải thích khác thì cho biết. Xin cảm ơn.

Unknown said...

Tôi muốn hỏi thêm. Giả sử tỷ lệ nợ xấu so với tổng dư nợ của một ngân hàng tháng 3 là 3%, tháng 4 là 2%. Vậy tháng 4 giảm bao nhiêu % so với tháng 3.

Gatebeepers said...

Cảm ơn anh.

Từ 3% xuống còn 2% là giảm 33,33%, hoặc 1 điểm phần trăm.